ARICILIK YÖNETMELİĞİ

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı; arıcılık konusunda büyük potansiyele sahip
ülkemizde; yetiştiricilik, araştırma, gen kaynaklarının tespiti, muhafazası, ıslahı,
yetiştiricilik için yeni hatların oluşturulması, damızlık materyalin ithalat ve ihracatı, ticari
maksatla ana arı yetiştiriciliği temel esaslarının belirlenmesi, bahsi geçen işletmelerde
yapay tohumlama yapılmasında aranacak kriterlerin belirlenmesi ve yaygınlaştırılması,
arı sağlığının korunması amacına yönelik tedbirlerin alınmasıdır.

Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik; arıcılıkla ilgili her türlü üretim, araştırma, ıslah, damızlık
materyali elde etme, sabit ve gezginci arıcılık konusunda esasların belirlenmesi, arı
sağlığı ve nakli hususlarında gerekli tedbirlerin alınması, alet, makine ve malzemelerin
standardizasyonu, eğitim, projelendirme, ballı bitkiler tarımının geliştirilmesi, ana arı
yetiştiriciliği, bal arılarında yapay tohumlama konularını kapsamaktadır.
Hukuki Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik; 3755 sayılı Yetki Kanununa istinaden çıkarılmış 441 sayılı
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın Kuruluş ve Görevleri hakkındaki Kanun Hükmünde
Kararname, 4631 sayılı Hayvan Islahı Kanunu, 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası
Kanunu, 560 sayılı Gıdaların Üretimi,Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararname ile 6968 sayılı Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanununun ilgili maddelerine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını,
Arıcı Birlikleri: Her ilde arıcıların oluşturdukları İl Birliklerini,
Türkiye Arıcılar Merkez Birliği (TAB): İllerde kurulan arıcılık örgütlerinin oluşturduğu ve
arıcıları temsil eden üst birliği,
Arıcı Kimlik Belgesi: Arıcıya TAB tarafından verilen belgeyi,
Arıcılık: Arıyı canlı materyal halinde kullanmak suretiyle, arı ürünleri üzerinde araştırıcı,
öğretici ve üretici olarak fiilen yapılan çalışmaları,
Arıcı: Arıcılık işlerini meslek edinen ve geçimlerini kısmen veya tamamen bu yoldan
kazananları,
Ana Arı Üretimi: Aşılama tekniği kullanılarak, damızlık olarak seçilmiş arı materyalinin
çoğaltılmasını,
Arı Yoğunluğu: Bir bölgede flora ve ekolojik şartlar dikkate alınarak, mevcut kovanların
verimini düşürmeden, birim alanda bulundurulabilecek arılı kovan miktarını,
Arılık: Arılı kovanların bulunduğu açık ya da kapalı tesis ve yerleri,
Arı Ürünleri: Arıcılık çalışmaları sonunda üretilen bal, balmumu, propolis, arı sütü, arı
zehiri, polen, ana arı, erkek arı, işçi arı ve oğulu,
Ana Arı Üreticisi: Ana Arı Yetiştiricisi Sertifikası sahibi olup, ana arı üretip satan kişi veya
tüzel kişileri,
Koloni:Yumurtlayan ana arısı bulunan ve koloni faaliyetlerinin sürdürüldüğü arı ailesini,
İzole bölge: Saf ırk veya hibrit ana arı üretilecek ise; sadece saf ırkın veya üretilecek
hibritin baba hattını oluşturan kolonilerin bulunduğu çiftleştirme mekanı ve bu mekanın
yarıçapı en az 15 km olan, yabancı kolonilerden arındırılmış alanı,
Yapay Tohumlama: Çiftleşme olgunluğuna gelmiş ana arının alet altında yaklaşık 8- 10
erkek arının spermi alınarak CO2 ile bayıltıldıktan sonra yeteri kadar (yaklaşık 8 mm3)
spermin ana arıya mikroskop altında enjekte edilmesini, (spermatheaca’da depolanan
spermatozoid miktarının yeteri kadar yani yaklaşık 2-6 milyon düzeyinde olmasını),
Kovan: Taşınabilir arı ailesi barınağını,
Temel petek: Ham maddesi saf balmumu olan, mekanik olarak tekniğine göre, sterilize
edilerek imal edilen levhaları,
Dernek: Arı üreticilerinin oluşturdukları mesleki dayanışma kuruluşunu,
Polinasyon: Bitkilerde tozlaşma faaliyetini,
Propolis: Arı reçinesi, karamumu,
Polen: Çiçek tozunu,
Gezginci Arıcı: Bitkilerdeki farklı çiçeklenme döneminden üst düzeyde faydalanmak ve kış
koşullarından arıyı korumak maksadıyla kolonilerini yer değiştiren arıcıyı,
Sabit Arıcı: Tüm yıl boyunca kolonilerini aynı yerde bulunduran arıcıyı,
TSE: Türk Standartları Enstitüsü’nü, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Gezginci Arıcılık
Gezginci Arıcılık Şartları
Madde 5 — Bakanlık İl ve İlçe Müdürlükleri, gezginci arıcıların konaklayacakları yerleri,
Bakanlık İl/İlçe Müdürlüğünde görevli, arıcılık konusunda deneyimli iki teknik eleman,
varsa arıcı örgütü temsilcisinden olmak üzere bölge arıcılarını temsilen bir üreticiden
oluşacak en az üç kişilik bir heyetle bölgenin bitki florasını, ekolojik yapısını, yerleşim
birimlerini, varsa mevcut arı yoğunluğunu da dikkate alarak kaç koloninin
yerleşebileceğini kapasiteleriyle birlikte belirler ve harita üzerinde gösterir. Arı kışlatma
bölgelerinde flora kapasitesine bakılmaz. İl/İlçe Müdürlükleri gezginci arıcıların
konaklayacakları yerleri belirlerken bölgenin güvenlik açısından sorunun olmadığına dair
mahalli güvenlik birimlerinden olumlu görüş alırlar.
Gezginci arıcılara aşağıdaki hususlar uygulanır.
a) Yerleşme müsaadesi isteyen her arıcı Arıcı Kimlik Belgesi ve hayvan sevklerine
mahsus veteriner sağlık raporunu da içeren Arı Nakil Belgesini (EK-1) Bakanlık İl/İlçe
Müdürlüğü’ne ibraz etmek zorundadır. Bu belgeleri olmayan arıcıya yer gösterilmez, yer
gösterilmeden konaklayan arıcı varsa, mülki amirlikçe güvenlik güçleri marifetiyle ortadan
kaldırılır.
b) Belirlenmiş bölgede konaklayacak gezginci arıcı, konaklayacağı yer gerçek kişiye ait
ise şahısla, tüzel kişiliğe ait ise tüzel kişiliği temsil eden yetkili/yetkililerle yapacakları
anlaşmayı bir belgeye bağlar. Bu belgeye istinaden Bakanlık İl veya İlçe Müdürlüğünden
yerleşme müsaadesi alır ve daha sonra arılarını yerleştirir. O bölge için belirlenmiş koloni
kapasitesi üzerindeki taleplerde Bakanlık İl veya İlçe Müdürlüklerince yerleşme
müsaadesi verilmeyecektir.
c) Oluşturulan heyet her yıl o bölge için arı kolonisi konaklama ücretini belirler. Kovan
başına konaklama ücreti o yörede toptan satılan 1 kg bal fiyatının %10’unu geçemez.
Konaklayacak arıcılar, konaklayacakları yer şahıs arazisi ise arazi sahipleri ile, köy arazisi
ise köy muhtarlığı ile, diğer tüzel kişiliklerse yetkililerle anlaşma yapar ve koloni adedince
ücreti hak sahibine öder. Gezginci arıcılardan bunun dışında hiçbir ad altında ücret
alınamaz. Ücret aldığı tespit edilenler hakkında yasal işlem yapılır.
d) Gezginci arıcıların yerleştirilmelerinde, Bakanlık İl/İlçe Müdürlükleri yetkilidir.
Yerleştirme kararlarında keyfilik olamaz. Yerleşim yerinin flora durumu, yol durumu,
yerleşim yerine yakınlığı ve benzeri durumlar dikkate alınarak kararlar verilmelidir.
e) Gezginci arıcılık yapan üreticiler, konaklama yapılan yerlerde arıların çevreye zarar
vermemesi için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.
f) Yerleşim işlemleri tamamlanmış arıcıların ve yanında çalışan kişilerin isimleri Bakanlık
İl/İlçe Müdürlükleri tarafından o mahallin güvenlik birimlerine liste halinde bildirilir.
g) Arı gen kaynaklarının korunması amacıyla izole bölgeleri Bakanlık belirler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Temel Petek ve Bal Standardı
Temel Petek
Madde 6 — Temel petek üreticileri, Bakanlık İl Müdürlükleri tarafından sıkı bir şekilde
kontrol edilerek, petek imalinde mutlaka sterilize sistemin kurulması, balmumunun 120
°C’de 15 dakika 1 atmosfer basınç ile sterilize edildikten sonra temel petek imaline
geçilmesinin sağlanması ve balmumuna parafin ve benzeri herhangi bir yabancı madde
karıştırılmaması için gerekli tedbirleri alırlar.
Bal Standardı
Madde 7 — Bal Standardında; 22/10/2000 tarih ve 24208 Sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği esastır. Petek ve diğer arı ürünleri ile ilgili ürün
tebliğleri yayımlanıncaya kadar TSE Standartları esas alınacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Arılarda Yapay Tohumlama
Yapay Tohumlama Usul ve Esasları
Madde 8 — Arılarda yapay tohumlama usul ve esasları, Bakanlık tarafından yayınlanacak
talimatla belirlenir.
Uygulama Yapabilecek Gerçek ve Tüzel Kişiler
Madde 9 — Yapay tohumlama yapacak gerçek ve tüzel kişiler Bakanlıktan izin almak
zorundadır. İzin için Bakanlığa yazılı müracaat edilir ve yapılan inceleme sonunda uygun
görülenlere sertifika düzenlenerek izin verilir.
Uygulama Esasları
Madde 10 — Damızlık Ana ve Ana Arı Yetiştiriciliği Uygulama Esasları Bakanlıkça
yayımlanan talimata göre belirlenir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Ballı Bitkiler Tarımı
Tedbirler
Madde 11 — Ballı bitkiler tarımını ve polinasyonu geliştirici ve özendirici tedbirler
Bakanlıkça alınır.
Orman Ağaçlarının Kesimi
Madde 12 — Arıların istifade edebileceği orman ağaçlarının kesilmesi, Orman
Bakanlığı’nın yapacağı uygun bir amenajman planı çerçevesinde uygulanır.
Amenajman planı
Madde 13 — Bal üretimi için ayrılacak orman alanların; amenajman planlarının tespiti,
faydalanma zamanı, süresi, şartları, faydalanmada öncelik alacak yetiştiricilerle ilgili
kriterler ve birim alana konulacak kovan sayıları, Bakanlık İl Müdürlükleri ile ilgili Orman
Bölge Müdürlüğü’nün elemanlarınca tespit edilir.
ALTINCI BÖLÜM
Zirai Mücadele Tedbirleri
Uzaklık
Madde 14 — Mevcut imkanlar ölçüsünde arılıkların ilaçlama yapılan alanlardan uzak
yerlerde bulunmasına özen gösterilir. Bu uzaklığın en az 6 km. olmasına dikkat edilir.
Mücadele
Madde 15 — Zirai mücadele yapılacak yerlerdeki ve çevresindeki arıcılar mücadele
yapacak kuruluş ve şahıslar tarafından 7 gün önceden haberdar edilir. Ayrıca arıcılar
Bakanlık İl/İlçe Müdürlüklerinden bulundukları yöredeki mücadele programları hakkında
bilgi alır. İlaçlamada aşağıdaki hususlara uyulur.
a) İlaçlamadan belirli bir süre önce, ilaçlama programına alınan bölgenin genişliği,
kullanılacak ilacın cinsi, atılma zamanı, etki süresi ile bal arılarına olan etkisi kitle iletişim
araçları ile arıcılara duyurulur.
b) Zirai Mücadelede bal arılarını korumak için öncelikle sıvı ilaç kullanılır.
İlaç Uygulaması
Madde 16 — Arıların ilaçlardan zarar görmelerini asgari düzeyde tutmak için ilaç tatbik
edecek kişi ve kuruluşlarca aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur.
a) İlaçlamaların kültür bitkilerinin çiçek açtığı dönemden önce veya sonra yapılmasına
dikkat edilir ve çiçek açma döneminde ilaçlama yapılmaz. Eğer bu devrede ilaç atma
zorunluluğu varsa kısa sürede parçalanabilen ve arılara en az düzeyde etkili ilaçlar
seçilerek, arıların aktif olmadığı zamanlarda uygulanır.
b) İlaçlanan meyve ağaçları altında veya tarla kenarlarında bulunan çiçekli yabancı otlar
arı zayiatını önlemek için ilaçlamadan önce imha edilir.
c) Gerek havadan, gerekse yer aletleriyle yapılan ilaçlamada ilaçlanan sahanın dışına ilaç
bulaştırılmaz. İlaç buharlarının sürüklenmemesi için rüzgarsız havada ilaçlama yapılır.
d) İlaçlamalar sırasında arıların su içtiği kaynaklara ilaç bulaştırılmaz. Ayrıca boşalan ilaç
ambalajları ortada bulundurulmaz.
e) İlaçlamalar akşam üzeri veya sabahları erkenden arıların uçuş yapmadıkları, faal
olmadıkları zamanlarda uygulanır. Çiçek tozları ile birlikte kovana taşınması, arı ve
larvalarını öldürmesi mümkün olan toz ve ıslanabilir toz ilaç formülasyonları yerine, varsa
sıvı veya granül ilaçlar, hatta çevreye en az düzeyde zarar veren kuru akışkan
formülasyonlar tercih edilir.
f) Bütün ilaçlar, arılara aynı oranda toksik olmadığı ve bir selektivite bulunduğuna göre
arılara daha az zarar veren fakat hastalık veya zararlıya karşı etkili olan ve önerilen
ilaçların kullanılmasına özen gösterilir.
İlaçlardan Etkilenme
Madde 17— Arıcı, yetiştirici ve ilaç tatbik eden elemanlara; arıların ilaçlardan etkilenmesi
ve doğabilecek zararların önlenmesi için eğitim çalışmaları Bakanlıkça yaptırılır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Tomruk Tahsisi, İthalat ve İhracat İzni
Tomruk Tahsisi
Madde 18 — Kovan imal edecek özel ve tüzel kişi ve kuruluşlara kereste tahsisi Orman
Bakanlığınca düzenlenir.
İthalat ve İhracat İzni
Madde 19 — Damızlık arı ve damızlık arı materyalleri ile arı hastalık ve zararlılarında
kullanılacak veteriner müstahzarların imal, ithal ve ihracı 3285 sayılı Hayvan Sağlığı ve
Zabıtası Kanunu ve bu Kanuna dayanarak çıkarılan yönetmelikler ile Dış Ticaret
Müsteşarlığınca yayımlanan ithalat ve ihracat ile ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde
yapılır.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Kontrol ve Denetim
Denetim
Madde 20 — Gerçek ve tüzel kişilerin Damızlık Ana Arı, Ana Arı Yetiştiriciliği ve Yapay
tohumlama konularındaki çalışmaları Bakanlıkça belirlenmiş Uygulama Esasları
çerçevesinde denetlenir. Arı yapay tohumlaması yapan gerçek ve tüzel kişiler denetleme
sonucu kusurlu veya yetersiz bulunmaları halinde birinci defa yazılı olarak ikaz edilir,
ihmalin veya kusurun sürdürülmesi halinde çalışma izinleri iptal edilir.
Kontrol
Madde 21 –- Bakanlık İl ve İlçe Müdürlükleri arıcıların, 22/10/2000 tarihli ve 24208 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Bal Tebliği’ne uygun bal üretimi
yapmaları için gerekli denetim ve tedbirleri alır. Ayrıca arı ürünlerinin yurt içi denetim ve
kontrollerini 560 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun
Hükmündeki Kararname çerçevesinde yürütür.
Bakanlık İl/İlçe Müdürlükleri; üretilen arı, arı ürünleri ve arıcılıkla ilgili her türlü alet,
makine, petek, kovan ve arıcılık malzemesini arıcılık konusunda yetişmiş elemanlarla
kontrol ettirmeye ve rapor tanzimine yetkilidir.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten Kaldırılan Hükümler
Madde 22 — 23/09/1994 tarihli ve APK-MKD-B-1 -01/94-66 sayılı Bakan Onayı ile
yayımlanan Arıcılık Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde 23 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 24 — Bu Yönetmelik hükümlerini Tarım ve Köyişleri Bakanı yürütür.
14-BALIN TANIMI
Bal, Türk Gıda Kodeksi 2000/39 sayılı Bal Tebliğinde "Bal; bal arılarının çiçek nektarlarını,
bitkilerin veya bitkiler üzerinde yaşayan bazı canlıların salgılarını topladıktan sonra,
kendine özgü maddelerle karıştırarak değişikliğe uğratıp, bal peteklerine depoladıkları tatlı
madde" olarak tanımlanmıştır.
14.1. Balın Sınıflandırılması
Balın sınıflandırılması üretim ve pazarlama şekline ya da kaynağına göre yapılmaktadır.
Üretim ve pazarlama şekline göre bal; süzme ve petekli, elde edildiği kaynağa göre ise
çiçek ve salgı balı olarak sınıflandırılabilir.
Çiçek balı; genellikle bitkilerin çiçeklerinde bazen de kiraz, bakla, pamuk, ve şeftali gibi
bitkilerin yaprak sapı ve gövdelerinde bulunan nektar bezlerince salgılanan nektarın arılar
tarafından toplanması ile oluşturulan baldır.
Salgı balı; çam, meşe, kayın ve ladin gibi orman ağaçları üzerinde yaşayan böceklerin
salgıladığı tatlı salgıların arılar tarafından toplanması ile oluşturulan baldır. Ülkemiz için
en önemli salgı balı çam balıdır.
14.2. Balın Bileşimi
Balın bileşimi, üretimin yapıldığı yöredeki bitki türlerine ve üretimin yapıldığı zamana göre
değişmektedir. Ancak genel ortalama olarak balın %80'i değişik şekerlerden %17'si sudan
meydana gelir. Geri kalan %3'lük kısım başta enzimler olmak üzere, balı bal yapan ve
balı değerli kılan maddelerden oluşur.
15.BALIN İNSAN SAĞLIĞI AÇISINDAN ÖNEMİ
Yüksek enerjili ve karbonhidratlı bir madde olan bal, tadı, aroması ve diğer üstün
özellikleri nedeniyle insanlar tarafından daha çok bir besin ve enerji kaynağı olarak
tüketilmektedir. Bal, aynı zamanda tedavi edici olarak da örneğin çam balı sindirim sistemi
rahatsızlıklarında, okaliptüs balı ise solunum sistemi rahatsızlıklarında
kullanılabilmektedir.
Zengin bir besin kaynağı olan bal, bebek ve çocukların beslenmesinde de önemli bir yere
sahiptir. Çabuk sindirilmesi, bünyesindeki serbest asitler dolayısıyla yağ hazmını
kolaylaştırması, anne ve inek sütündeki demir ve diğer eksikliklerin gidermesi, iştah
açması gibi özellikleri ve ayrıca sakinleştirici etkisi balın önemini daha da arttırmaktadır.
Koyu renkli balların kan yapıcı özelliği, açık renkli ballara kıyasla daha fazladır.
Bal, yalnızca bebek ve çocukların beslenmesinde değil büyüklerin beslenmesinde de
yararlıdır. Özellikle çabuk enerjiye dönüşen hazır bir gıda olması nedeniyle, yüzme,
dağcılık, atletizm, basketbol, futbol, bisiklet yarışı gibi sporlarla meşgul olan kimselere güç
vermek ve yorgunluklarını hafifletmek için kullanılabilir.
Bal, bir besin ve enerji kaynağı olması yanında çeşitli hamur işlerinde ve pastalarda da
kullanılmaktadır. Kattığı hoş tat ve aromasının yanı sıra, özellikle levüloz şekerinin su
tutma yeteneğinden dolayı, bu yiyeceklerin uzun süre bayatlamadan taze kalmasını
sağlar.