Trakya Bölgesi Koşullarında, Kimyasal Uygulama Yapılmamış Balarısı Kolonilerinde Varroa (Varroa destructor) Düzeyinin Kışlama Kabiliyetine ve Yaşama Gücüne Etkisi

Trakya bölgesinin Tekirdağ ilinde 10 yıl Varroa’ya karşı
mücadele yapılmamış bal arısı (Apis mellifera L.) kolonilerinde Ekim
2011, Mart 2012 tarihleri arasında Varroa destructor popülasyonu
düzeyi gözlenmiştir. Kolonilerin akar bulaşıklık düzeyi, koloni
kışlama düzeyi ve yaşama gücü arasındaki ilişki değerlendirilmiştir.

Kolonideki Varroa düzeyini belirlemek için telli dip tahtasına
yerleştirilmiş çekmece vazelin ile kaplanmıştır. Sonbahar ve kış
süresince çekmeceye düşen Varroalar haftada bir sayılmıştır.
Kolonilerdeki arı popülasyonu düzeyi arılı çerçevelerin sayılmasıyla
belirlenmiştir. Araştırmada sonbaharda dip tahtasına düşen Varroa
sayısı kış aylarınkinden daha yüksek çıkmıştır (P<0.001). Sonbahar
ve kış aylarında dip tahtasına düşen günlük Varroa düzeylerinde
koloniler arasında istatistiki fark bulunmuştur (P<0.001). Kışlatılan
kolonilerin yaşama gücü % 76,4 olmuştur. Kışlama kabiliyeti yüksek
olan kolonilerin telli dip tahtalarında düşük düzeyde Varroa sayısı
gözlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Varroa, Balarısı, Kışlama, Yaşama Gücü,
Yeteneği,
The Effective of Varroa (varroa destructor) Population Level on
Wintering Ability and Survival Rates of None-treated Honeybee
Colonies in Trace Region
Abstract
The development of Varroa destructor population
dynamics in none-treated honeybee (Apis mellifera L.) colonies
was monitored from October 2011 to March 2012 in Trace region,
Turkey. A correlation between the mite infestation level, the colony
wintering ability and survival rates was evaluated. Sticky boards
were placed on the bottom boards of each colony to collect fallen
mites. Infestation of Varroa in adults was measured ones a week
during the winter. The condition of the colonies was evaluated
by measuring the amount of adult bees. Our results consistently

showed that fallen mite level in autumn significantly higher than
winter in all colony’s sticky boards (P<0.001). We found that fallen
mite level significantly different among colonies in the autumn and
winter time (P<0.001). Survival rate of wintering colonies is %76,4.
High level wintering ability of colonies showed that low fallen mite
level on sticky boards.
Key words: Varroa, honeybee, overwintering, Survival Rates,
Wintering Ability,
Giriş
Son yıllarda dünyanın çeşitli yerlerinde ve ülkemizde
normalden yüksek oranda koloni kayıplarının görülmesi birçok
ülkede yeni araştırmaların başlatılmasına neden olmuştur. Bu
araştırmaların sonunda, bilim insanları koloni kayıplarına birçok
olumsuz faktörün neden olduğunu ve bu olumsuz faktörlerin
en önemlilerinden birinin Varroa akarı olduğunu belirtmişlerdir
(Sammataro ve ark., 2000; Le Conte ve ark., 2010). Ülkemizde
yapılan çalışmada, koloni kayıplarının nedenleri arasında Varroa
destuctor da gösterilmiştir. (Giray ve ark., 2010).
Bu parazit akarının kolonide minimum düzeyde tutulması,
balarılarının ürünlerinden daha fazla faydalanmamızı sağlayacağı
gibi bitkilerin tozlaşmasındaki rollerinin artmasını sağlayacaktır.
Varroa, balarısı kolonilerinde kapalı gözlü kuluçka peteği
hücrelerinde ürer. Larva ve ergin arının kanıyla beslenir (Rosenkranz
ve ark 2010). Varroa ile bulaşık kolonilerin performansı düşer.
Virüslerin arılar arasında bulaşmasına neden olur (Shen ve ark.
2005; de Miranda ve Genersch 2010). Normal koşullarda mücadele
yapılmayan koloniler iki yıl içinde ölür ( Shimanuki ve ark.1994; Fries
ve ark.; 1994; Ritter,1981). Bununla beraber kolonilerin, kuluçka
üretimi bütün yıl boyunca süren yerlerde kimyasal mücadele
yapılmasına rağmen 8 ay ile 1 yıl içinde çöktüğü gözlenmiştir
(Branco ve ark. 1999). Orta Anadolu koşullarında düşük düzeyde
(<% 3) Varroa popülasyonu bulunan kolonilerde kışlama yeteneği
ve yaşama güçleri daha yüksek çıkmıştır (Akyol ve Yeninar 2011).
Günümüze kadar Varroa ile mücadelede kimyasalların yoğun
olarak kullanılması hem arı hem de insan sağlığını olumsuz yönde
etkilemiştir. Yapılan araştırmalar sonunda Varroa’nın kimyasallara
karşı direnç geliştirdiği ortaya çıkarılmıştır (Baxter et al. 1998,
Mozes-Koch ve ark. 2000, Thompson ve ark. 2002, Colin ve ark.1997,
Elzen ve Westervelt 2002, Pettis, 2004).
Balarısı kolonilerinde kimyasal kullanımını önlemek
amacıyla “Varroa’ya hassas hijyenik” (VHH) balarısı hatları, ıslah
programlarıyla oluşturulmuştur (Harbo & Harris, 2001; Spivak
&Reuter, 2001;Harbo ve Harriss 2005; Harris 2008 ). VHH bal arısı
kolonilerinde yaşayan işçi arılar, Varroa bulaşık kuluçka gözlerinde
bulunan, üreme özelliğine sahip dişi Varroalar’ı belirleyerek
kuluçkada bulunan arıyla beraber kovandan uzaklaştırır. Bu üstün
özelliğe sahip olan koloniler yine bal arısı kolonileri için ölümcül olan
Amerikan Yavru Çürüklüğü hastalığına karşı da direnç gösterirler
(Spivak and Reuter, 2001).
Ayrıca, tımarlama davranışı balarılarının Varroa’ya karşı
geliştirdikleri genetik temelli direnç mekanizmasıdır (Guzman-
Novoa 2011). Tımarlama davranışıyla işçi arılar ayakları ve ağız
parçaları yardımıyla Varroa’ları vücutlarından atabilirler.
Bu çalışmada, Trakya koşullarında 10 yıl kimyasal veya kültürel
Varroa mücadelesi yapılmamış 17 balarısı kolonisinde sonbahar ve
kış sezonu boyunca çekmeceli, plastik telli dip tahtalarına düşen
Varroa’ların sayılmasıyla sonbahar ve kış süresince Varroa düzeyleri,
kolonilerin yaşama güçleri ve kışlama yetenekleri belirlenerek,
hayatta kalan koloniler içinde Varroa’ya dirençli koloniler

belirlenmiştir.
Materyal ve Yöntem
Bu çalışma, 20 Ekim 2011 ile 15 Mart 2012 tarihleri arasında
Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi’nin Arıcılık araştırma
arılığında bulunan, 10 yıldır Varroa akarına karşı kimyasal ve
kültürel mücadele yapılmamış 25 balarısı (Apis mellifera L.)
kolonisinden şansa bağlı olarak seçilen 17 kolonide yürütülmüştür.
Araştırmada Langstroth tipi, tahta ve galvanizden yapılmış kapak,
tahtadan yapılmış kuluçkalık, ballık ve plastik Varroa tuzaklı kovan
dip tahtası kullanılmıştır. Denemede kullanılan kolonilerin ana
arıları 2011 baharında aynı arılıkta bulunan kolonilerden larva
transferi tekniği kullanılarak yetiştirilmişlerdir. Kolonilerin her biri
denemeye başlarken 8-10 arılı çerçeve ve 3 kuluçkalı çerçeve olmak
üzere dengelenmiştir.
Kolonide bulunan Varroa akarının bulaşıklık düzeyi, plastik
kafes şeklindeki dip tahtasının tabanında bulunan çekmece
yüzeyine vazelin sürülerek, buraya düşen Varroa akarlarının haftada
bir sayılmasıyla belirlenmiştir.
Amerikan Yavru Çürüklüğü, Nosema, Kireç hastalığı gibi
kolonilerin performansını düşüren ve kayıplara neden olan
hastalıklar arazi koşullarında test edilmiş ve bu hastalıkların

belirtilerine rastlanmamıştır.
Kolonilerin yaşama gücü (YG)= Kış sonunda Yaşayan Koloni
Sayısı (KYKS)/ Kışlamaya giren koloni sayısı (KGS)x 100 yoluyla
hesaplanmıştır (Doğaroğlu ve ark 1992). Bütün koloniler dışarıda
kışlatılmıştır. Kolonilerin kışlama yeteneği (KY) = Kışlama sonrası
arılı çerçeve sayısı (KSAÇ) / Kışlama öncesi arılı çerçeve sayısı (KÖAÇ)
x 100 yoluyla hesaplanmıştır.
Araştırmada, koloniler arası ve dönemler arası Varroa sayımı
karşılaştırmaları T- Tukey varyans analiz testine tabi tutulmuştur.
Veriler JUMP istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir.
Bulgular ve Tartışma
Denemeye sokulan 17 koloniden 13 tanesi kışlamayı başarılı
bir şekilde tamamlamıştır. Buna göre kolonilerin yaşama gücü %
76,4 olmuştur.
Deneme sonunda yaşayan kolonilerde, sonbahar (Ekim,
Kasım) aylarında bütün kolonilerin plastik telli dip tahtalarının
üzerine günlük düşen Varroa sayısı ortalaması 19.7 olmuştur.
Kış (Aralık, Ocak, Şubat, Mart) aylarında ise günlük düşen Varroa
sayısı ortalaması 4.43 olmuştur. Yapılan çalışmada sonbahar ve kış
aylarında Varroa sayıları karşılaştırıldığında iki dönem arasındaki
fark istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.001). Ayrıca
dönemler arasındaki farklılığın önemli olup olmadığını anlamak
için nonparametrik testlerden kruska wallis testi yapılmış ve benzer
şekilde sonbahar ve kış dönemleri arasındaki fark istatistiki olarak
önemli bulunmuştur (H 120.83, P<0.001). (Çizerge 1). Bunun
nedeni balarısı kolonilerinde sonbahar aylarında kış aylarına göre
daha fazla miktarda kuluçka olmasıdır. Kuluçkalı alanın daha fazla
olması Varroa üreme etkinliğini olumlu yönde etkilemektedir.
Araştırmada, sonbahar aylarında koloniler arasında plastik
telli dip tahtasına düşen Varroalar’ın günlük ortalama sayıları
istatistiki olarak farklı çıkmıştır (P<0.001), (Çizerge 2). Bulgulardan
koloniler arasında Varroa’ya dirençli kolonilerin olduğu görülmüştür.
Araştırmada, kış aylarında, koloniler arasında, dip tahtasına
düşen Varroalar’ın günlük ortalama sayıları istatistiki olarak farklı
çıkmıştır (P<0.001), (Çizerge 3). Bulgulardan koloniler arasında
Varroa’ya dirençli kolonilerin olduğu görülmüştür.
Araştırmada, kıştan sağ çıkan kolonilerin kışlama
yeteneklerinde farklılıklar gözlenmiştir. Özellikle plastik telli dip
tahtalarında düşük düzeyde Varroa bulunan kolonilerin kışlama

yeteneklerinin daha yüksek olduğu gözlenmiştir (Çizerge 4).
Sonuç
Ülkemizde ve dünyanın çeşitli ülkelerinde Varroa akarı koloni

kayıplarına neden olmaya devam etmektedir. Varroa ile mücadelede
kullanılan kimyasallar insan ve arı sağlığına olumsuz etki yaptığı gibi,
Varroa bu kimyasallara karşı direnç geliştirmeye de başlamıştır. Bu
olumsuz etkileri ortadan kaldırabilmemiz için ıslah yoluyla Varroa’ya
dirençli arı hatlarının oluşturulması gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Bu çalışmayla hiç kimyasal mücadele yapılmamış kolonilerde

telli dip tahtası kullanılması yoluyla Varroa’ya direnç kazanmış
kolonilerin varlığının ortaya çıkarılabileceğini anlamaktayız. Bu
çalışmada hiç bir kimyasal mücadele uygulanmamış kolonilerde
sonbahar aylarında (ekim, kasım) telli dip tahtasına düşen günlük
ortalama Varroa sayısının kış (aralık, ocak, şubat, mart) aylarına
göre dört kat daha fazla olduğu görülmüştür.
Arıcıların telli dip tahtası kullanmalarının kolonilerinde bulunan
Varroa popülasyonu hakkında fikir edinmelerini sağlayacaktır. Telli
dip tahtalarında Varroa sayımı sonunda yüksek çıkan kolonilerde
organik asitlerle veya kültürel tekniklerle (pudra şekeri vb.) Varroa
mücadelesi yapılması gerekirken, Varroa sayımı düşük çıkan

kolonilere herhangi bir Varroa mücadele tekniği uygulanması