Erkek arı yetistiriciligini etkileyen faktörler

Ülkemizde mevcut ana arı yetistiricilerinin erkek arı
yetistirmeyi önemsemedigi ve ilgili teknikleri tam
olarak bilmedigi düsünülmektedir. Bunun en büyük
nedeni ise arı biyolojisi ve çiftlesme davranısının
yeterince bilinmemesidir. Ayrıca gerek kontrollü
çiftlestirmede ve gerekse ana arı yetistiriciliginde
dogru zamanda, istenilen sayı ve kalitede erkek arı
yetistirmek ana arı yetistirmekten daha zordur.
Bunun sebepleri ise;
Erkek arılar daha geç cinsel olgunluk

yasına gelirler,
Erkek arı yetistiriciligi mevsimseldir,
Kontrollü ana arı yetistiriciliginde çok
sayıda erkek arıya ihtiyaç duyulur
Erkek arının önemi ve yetistiriciligi
yeterince bilinmemektedir,
Dogal çiftlesmede ana arıların yeterli
sayıda erkek arı bulabilecegi yaklasımı vardır.
Tablo 1’de görüldügü gibi ana arılarla erkek arıların
ergin hale gelme süreleri ile cinsel olgunluga gelme
yasları birbirinden oldukça farklıdır. Ana arı
yetistiriciligine baslamadan yaklasık 2 hafta
önceden erkek arı yetistiriciligine baslanmalıdır.
Koloniyi bu ise yönlendirmeden önce isçi arı
mevcudu ayarlanır. Arı kolonisinde yetistirilecek
erkek arı sayısının dogal bir seviyesi vardır ve
koloni yetistirecegi erkek arı sayısını ayarlar ve
bakabilecegi sayıda erkek arı yetistirir (Cobey,
2004).
Erken ilkbahardan baslayarak kolonilere bol
miktarda polen ve serbet takviyesi yapılır ise isçi arı
mevcudu hızlı bir sekilde artar. Koloni ortamındaki
beslenme degisiklikleri ve sıcaklık dalgalanmaları
erkek arı üretimini ve üretilen erkek arıların cinsel
olgunluga gelmelerini önemli düzeyde etkiler.
Mevsim itibariyle erkek arı yetistiriciliginde en büyük
sorun, erken ilkbahar, geç sonbahar ve esas nektar
akım dönemlerinde görülür (Güler ve Alpay, 2005).
Sebep, esas nektar akım döneminde koloninin bal
depolama egilimi içerisine girmesi, erken ilkbahar
döneminde havaların sürekli degiskenlik göstermesi
ve sonbaharda ise yeterli polen bulunmamasıdır.
Aynı yastaki erkek arıların sperm miktarında (sayı)
ve cinsel olgunluga gelme süreleri arasında da fark
vardır (Woyke 1967. Nguyen 1999). Düsük sıcaklık
spermin testislerden vesicula seminalise göçünü
geciktirir. Erkek arı 34 0C’nin altındaki sıcaklıga
hassastır. 31 0C’ de cinsel olgunlasmaları gecikir ve
28 0C’de ise bu çok ciddi bir sekilde aksar (Ruttner,
1988). Bol miktarda polen takviyesi, erkek arıların
yavrulu çerçeveler arasında muhafaza edilmeleri ve
yer daraltma ile bu olumsuzlukları kısmen gidermek
mümkündür. Bal hasadı sırasında bol arı ekmegi
depolanmıs çerçeveler uygun sartlarda muhafaza
edilmek kosuluyla bu amaç için kullanılabilir. Ancak
koloni taze polen buldugunda daha fazla ve daha
kaliteli erkek arı yetistirir. Günde yaklasık 250–400
g arasında degisen miktarda polen ile beslenen ve
uygun sıcaklıklarda (30–32 0C) tutulan koloni erkek
arı yetistiriciligini sürdürür. Kısacası erkek arı anası
olacak koloninin verim düzeyi ve üretecegi kaliteli
erkek arı kapasitesi çogunlukla su hususlara
baglıdır;
Özellikle taze polen, bal ve bol serbet
takviyesi yapılmalı,
Erkek arı anası olacak koloninin ana arısı
bir yasın üzerinde olmalı,
Erkek arı anası koloniye sonbaharda erkek
arı gözlü petek verilir ve mevsim içerisinde
petek sayısı arttırılır,
Erkek arı anası olacak koloninin ana arı
üretim kolonisi (baslatıcı) kadar bakıma
ihtiyacı oldugu unutulmamalı,
Belirli aralıklarla kapalı yavru takviyesi
yapılmalı,
klim sartlarının uygun olması önemli bir
avantaj saglar (Nguyen, 1999).
Mevsim kosullarına baglı degismekle birlikte erkek
arı ömrü 55–60 gündür. Koloni ortamında isçi arı
mevcudu ve yas dagılımı degistikçe ve genç isçi arı
sayısı azaldıkça erkek arı üretimi de azalır. Ticari
amaçla ana arı yetistiriciligi yapılmak istendiginde
öncelikle erkek arı anası olacak koloni belirlenir ve
yönlendirilir. Baslatıcı hazırlama, larva transfer
tarihi, çiftlestirme kolonisi sayısı, ilk çıkıs tarihi,
stokların tanımlanmaları, çiftlestirme bölgesine
nakiller, uygulanacak çiftlestirme yöntemleri gibi
hususlar kayıt altına alınır (Güler, 2006).
Bunlar damızlık degerleri bilinen kolonilerdir. Bal
verimleri, ilkbahar gelisimleri, hırçınlık ve bazı
hastalıklara duyarlılık gibi özellikleri belirlenmis ve
sertifikalandırılmıs kolonilerdir. Erkek arı anası
olacak koloni, ebeveynlerinin, kız kardeslerinin (öz,
üvey ve süper kızkardesler) ve döllerinin verimleri
degerlendirildikten sonra seçilir. Bu kolonilerde
olması arzulanan özellikleri ise o yöredeki arıcıların
ortak tercihleri belirler (Krivtzov, 1976; Rinderer,
1986; Ruttner, 1988; Cobey, 2007)