BULGARİSTAN, TRAKYA VE YUNANİSTAN’DA YAYILIŞ GÖSTEREN BAL ARISI POPULASYONLARINDA LANDMARK VE FOURİER ŞEKİL ANALİZİ

Bu çalışmada geometrik morfometri yaklaşımının landmark ve outline metotları
kullanılarak Bulgaristan, Trakya ve Yunanistan’da yayılış gösteren bal arılarında
kanatta ve kanat hücrelerinde şekil farklılıklarının araştırılması amaçlanmıştır.
Bulgaristan (58 koloni), Trakya (54 koloni), Yunanistan’dan (8 koloni), Girit (10 koloni)

ve Skinos (10 koloni) adalarından toplanan 140 bal arısı kolonisi kullanılmıştır. Her bir
koloniden 10 işçi arının sol kanatları mikroskop lamları arasına sabitlendikten sonra
kanat görüntüleri Leica MZ-16 morfometri analiz sistemi ile bilgisayara aktarılmıştır.
Landmark metodu ile kanatta şekil analizi için tpsDig 2.12 programı kullanılarak her bir
örnek üzerinde kanat damarlarının birleşim yerlerinde, 20 homolog noktada landmark
işaretlemesi yapılmıştır. Morpheus programı kullanılarak generalized procrustes
metodu ile landmarklar üst üste bindirilmiştir. Elde edilen veriler kullanılarak çok
değişkenli istatik analizler yapılmıştır. Outline metodu ile kanat hücrelerinde şekil
analizi için tpsDig 2.12 programı kullanılarak her bir kanat hücresinin çevresine eşit
aralıklar ile konulan noktalar ile hücrelerin outline’ı belirlenmiştir. Bu noktalara ait x, y
koordinatları kullanılarak EFAwin programı ile eliptik fourier analiz yapılmıştır ve elde
edilen fourier katsayıları ile çok değişkenli istatik analizler gerçekleştirilmiştir.
Kanatta şekil analizi sonucu, Manova testi ile gruplar arası farklılık istatiksel olarak
anlamlı bulunmuştur (p<0.001). Pairwise testi ile grupların ikili karşılaştırılması
sonucunda ise, yine grupların birbirlerinden istatistiksel olarak farklı olduğu
bulunmuştur (p<0.001). Yunanistan adalarından toplanan örnekler çıkarılarak yapılan
ikili karşılaştırmalarda, Trakya grubu yine farklılık gösterirken (p<0.001) Bulgaristan ve
Yunanistan gruplarının birbirinden farklı olmadığı bulunmuştur (P>0.05). Ayrışım
fonksiyon analizi sonucuna göre, Trakya grubu diğer iki gruptan ayrılırken Yunanistan
ve Bulgaristan birbirine yakın iki küme oluşturmuştur. Üç bal arısı grubuna ait
kolonilerin %97,9’u doğru bir şekilde kendi gruplarında sınıflanmıştır. Kanat
hücrelerinde şekil analizi sonucu, 2. kübital hücrenin şeklinin gruplar için ayırt edici
olduğu ve landmark metodu kullanılarak yapılan şekil analizi ile ayrışım fonksiyon
analizinde benzer sonucu verdiği görülmüştür. Tüm hücrelerden elde edilen veri
setinin birlikte analizi sonucu, ayrışım fonksiyon analizi grafiğinde üç grup birbirinden
tamamen ayrılmıştır.